×

Kurumsal Akademik Arşivlerde İstatistik Sorunu Üstüne | Müslüm Yurtseven

[avatar user=”muslumyurtseven” /]
Müslüm YURTSEVEN

İskenderun Teknik Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı, Kütüphaneci

Corona Virüs… Yeni dünya düzeninin çok bilinmeyenli denklemi…

Salgın; Hastalık… Korku… Endişe… Panik… Açlık… Ölüm…

Ürkütücü bir tablo ile karşı karşıyayız.

Corona Virüs’ün toplumsal bütünü oluşturan ögeler üstündeki etkisini görmeye başladık.

Disiplinlerin Corona Virüs orijininde nasıl çalışmalar, çıkarımlar yapacağını ne tür formüller ve modeller üreteceklerini yakında göreceğiz.

Çalışma modelleri evrilerek uzaktan çalışmaya uygun hale getirilmeye başladı bile.

Bu çalışma da #Evdekal sürecinin bir ürünüdür.

*

Kurumsal akademik arşiv çalışmaları, YÖK’ün 2019 yılında “açık erişim ve açık bilim” konusu üstüne yaptığı çalışmalar kapsamında yeni bir ivme kazandı.[1]  Bu ivmenin etkisiyle, kurumsal akademik arşiv istatistiklerinin daha sık kullanılacağı ve istatistiksel yöntemlerden yola çıkarak Kurumsal akademik arşivlerde bibliyometrik çalışmaların artacağı düşünülebilir.

Bilindiği üzere verilerin toplanması, sınıflandırılması, gruplandırılması, şekillendirilmesi ve işlenmesi ile ilgili analiz ve yorumlar tekniği olan istatistik, ilgili kişi ya da kurumlara bir yol haritası sunar. Yol haritası da rotayı belirleme hususunda öncü rol oynar.

Kurumsal akademik arşiv sistemlerinin yol haritasını belirleyecek istatistikleri elde etmenin en temel koşulu da istatistiklerde kullanılmak üzere veri girişinin sağlanması; kaçınılmaz olarak da veri girişi için de modüllerin açılmış olmasıdır.

*

İşbu yazı da Kurumsal Akademik Arşiv sistemlerindeki istatistik sorunsallarına dikkat çekmek ve öneri sunmak üzere kaleme alınmıştır. 

OpenDOAR istatistiklerine göre gerek dünyada gerekse Türkiye’de kurumsal akademik arşivlerde en çok kullanılan yazılım DSpace’tir (Türkiye %88, Dünya %45).[2]  Dünyada sayıları hızla artan Açık Kaynak Kodlu Yazılımlar (AKKY), birden fazla geliştiricisi olduğu için yenilikçi ve gelişimci özellikler barındırmaktadır. AKKY’leri ticari amaçlı yayımlanan yazılımlardan ayıran en belirgin özellik kaynak kodlarına erişilebilmesidir. Bu sayede kullanıcılara kodları değiştirme ve ihtiyaca göre geliştirebilme özgürlüğü sağlanmaktadır.[3] Dolasıyla da DSpace geliştirme olanağı bulunan ve ihtiyaca binaen özelleştirilebilen bir yazılımdır.

DSpace’nin kurumsal akademik arşivler açısından “yeterliliği” ya da “ihtiyacı giderme” sorgusu başka bir çalışmada irdelenmek üzere şöyle dursun, DSpace’nin ne kadar özelleştirilebildiği de ayrı bir problemdir! Tüm DSpace kullanıcılarını incelemek olanaklı olmasa da Türkiye’de kullanılan DSpace’de yeterli/detaylı/karşılaştırmalı bir istatistik bilgisi elde etmek biraz güç. “Anlık görüntüleme”, “indirme” “gezinti süresi” gibi alanlarda istatistik bilgisi görmek olanaklı olsa da DSpace’de “istatistik” alanının çok daha fazla gelişmeye ihtiyacı olduğu tartışma götürmezdir!

Gerek kurumsal akademik arşiv yöneticilerinin gerek kurumlardaki karar mekanizmalarının gerekse de daha üst düzey yöneticilerin DSpace’de istatistik taleplerinin karşılayamama problemi sorunun en temel kaynağını teşkil etmektedir. Yakın bir geçmişte bunu deneyimleyen meslektaşlarımın, leb demeden Çorum dediklerini duyar gibiyim.

Kim bilir, ilerleyen dönemlerde çok daha detaylı istatistiklere gereksinim duyabiliriz!

Kurumun Bibliyometrik Atıf Dizinlerindeki tekil yayın sayılarının istatistiği gibi…

*

Kurumsal akademik arşivlerde “Araştırma Çıktıları” başlığı ile kurumun atıf indekslerinde yer alan bilimsel çalışmalarını görünür kılmak, kurumsal prestiji sağlaması başta olmak üzere son kullanıcının araştırmalarını kolayladığı söylenebilir.

“Web of science”, “Scopus” “TR-Dizin” ve “PubMed”  de indekslenmiş yayınların Kurumsal Akademik Arşivlerdeki istatistik bilgisine erişmek için, daha önceden bu alanlara yönelik modüllerin açılmış olması gerekmektedir. Ne var ki birçok Kurumsal Akademik Arşiv’de bu modüller oluşturulmadığından dolayı, istatistik bilgileri çok da kolay sağlanamamaktadır!

Mezkûr modüllülerin oluşturulmuş olması da tek başına bir anlam ifade etmeyebilir. Zira detaylı istatistik gereksinimleri, mevcut DSpace sistemlerinde yeni sorunsalları beraberinde getirecektir.

Gerek ulusal gerekse kurumsal açıdan aşağıdaki soruların muhatabı olduğumuzda sanırım çoğumuzun verebileceği bir yanıt yoktur. (En azından benim hazır bir yanıtım yok)

Ulusal / Kurumsal Akademik Arşiv’de;

Web of Science’de indekslenip Scopus’ta indekslenmeyen tekil yayın sayısı kaçtır?

Web of Science ve TR-Dizin’de indekslenip Scopus’ta İndekslenmeyen tekil yayın sayısı kaçtır?

Scopus ve TR-Dizin’de indekslenip Web of Science’de indekslenmeyen tekil yayın sayısı kaçtır?

Aynı anda Web of Science, Scopus ve TR-Dizin’de indekslenen tekil yayın sayısı kaçtır?

*

İndekslerdeki dergi listelerini çakıştırmak mı dediniz? Evet haklısınız; ama…

*

Ne Yapmalı?

Web of Science, Scopus, TR-Dizin gibi bibliyometrik atıf dizinlerinden detaylı bir istatistik alabilmemiz için, yayın giriş formlarına  “İndeks korelasyonu” modülü açılmalıdır.

Modülün içeriği aşağıdaki gibi olabilir.

  • Yalnız Web of Science
  • Yalnız Scopus
  • Yalnız TR-Dizin
  • Yalnız PubMed
  • Web of Science / Scopus
  • Web of Science / PubMed
  • Web of Science / TR-Dizin
  • Web of Science / Scopus /PubMed
  • Web of Science / Scopus / PubMed /TR-Dizin
  • Scopus / PubMed
  • Scopus / TR-Dizin
  • Scopus / PubMed / TR-Dizin
  • PubMed / TR-Dizin

*

Önemle belirtmek gerekirse, deneyimlenen örneklerden sonra, hâlihazırda birçok kurumda mevcut olan “İndekslendiği Kaynağa Göre” modülü ile “İndeks Korelasyonu” farklı işlevlere sahip olacağından dolayı, birinin ötekisine izafe edilmesi çok ciddi problemlere neden olacaktır!

Meşakkatli bir iş mi? Evet.

Ama…

*

Kurumsal akademik arşivlere eklenecek birtakım modüllerin, ilerleyen dönemlerde ticari olarak elde edilip kullanılan bibliyografik atıf dizini işlevi görmesi işten bile değildir!

*

Herkese sağlıklı günler dilerim.

[1] https://acikerisim.yok.gov.tr/acik-erisim [27 Mart 2020 tarihinde çevrimiçi olarak erişildi.]

[2] OpenDOAR (2020). OpenDOAR Statistics. Erişim adresi:

http://v2.sherpa.ac.uk/view/repository_visualisations/1.html

[3] Çavuş, M. F. ve Kurt, H. S. (2017). Kamu kurumlarında açık kaynak kodlu yazılımların kullanımı. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 39-49.

8 yorum

comments user
Müslüm Yurtseven

Hakan bey değerli yorumunuz için çok teşekkür ederim.
Yazdıklarınıza katılıyorum. Önerimiz hayata geçti. Şuan üstüne çalışmalar yapıyoruz. Sizin de ifade ettiğiniz gibi Kütüphanelerin omuzladıkları yük gerçekten de ağır. İlerleyen dönemlerde açık erişimde veri yönetimine ilişkin hazırlayacağımız bir çalışma yorumunuzdaki birtakım sorunsallara yanıt/derman olacaktır diye düşünüyoruz.

Selamlar.

comments user
Müslüm Yurtseven

Teşekkür ederim Sefa bey. Emeğinize sağlık.
Selamlar.

comments user
Sefa Çelik

Müslüm Bey,
Güzel önerin için teşekkür ederiz. Öneriniz üzerine İdealDSpace tarafından yapılan çalışma İSTE DSpace sistemine entegre edilmiştir. Entegrasyon sırasında daha önceden belirlediğiniz indeks verileri kullanılarak alan içeriği yeniden oluşturulmuştur. Yapılan modülün çıktısına http://openaccess.iste.edu.tr/xmlui/browse?type=index adresinden erişilebilir. Bu çalışmanın değerlendirmesini yapmanızı ve ortaya çıkacak sonucu meslektaşlarınızla paylaşmanızı arzu ederiz.

comments user
Hakan Yanaz

Merhaba,
Her uygulamanın son kullanıcı taleplerinin tamamına yanıt verememesi anlaşılır bir durum. Uygulama geliştiriciler ve ilgili geliştirici toplulukları zaten gelecek planlarını ve uygulamanın varlık sebeplerini genelde açıkça belirtiyor. DSpace sizin de ihtiyaçlarınızın tamamına hazır paket olarak cevap verememiş gibi görünüyor. DSpace, Java dilinin popüler frameworklerinden Spring ile geliştiriliyor, istatistik anlamında da yine yetenekleri tartışmasız şekilde yeterli olan Apache Solr uygulamasını kullanıyor. Elbette bunları kullanabilmek için insan kaynağına ihtiyaç var, kütüphanelerde de uzmanlıkların ayrıldığı gibi. Arayüz anlamında XML tarafında kolaylıkla ve ücretsiz Scopus ve Altmetric gibi kaynaklardan güncel verileri gösterebilirsiniz. WOS belirli koşullarda bu verileri sağlıyor yani kurumun aboneliğine göre bu değişiyor. Hangi yazılımı kullanırsanız kullanın çalışmaların paylaşılması fikir olarak kabul edilmedikçe bir ilerleme sağlamak zor oluyor. Uygulamanızda hayal ettiğiniz tüm modüller olsa bile bu veriyi içeriye aktaracak, içerideki veriyi yorumlayarak anlamlandıracak insan kaynağı olmadığı sürece adı DSpace olsun, ePrints olsun ya da yerli ve milli yazılımımız olsun sonuç maalesef değişmiyor. Tüm dünyada olduğu gibi yazınızda da hissettiğim bir algı var, açık kaynak kodlu demek her şey ücretsiz olacak ve topluluk son kullanıcı için her şeyi düşünmüş olacak anlamına gelmiyor. Yazınızda sorduğunuz sorulara bırakın bir otomasyonun yanıt vermesini platformlardan tek tek veri alıp karşılaştırma yapıp yüksek doğrulukta yanıt vermek bile bir çok bibliyometri konusunda çalışan kişi için bile çok zor, çünkü buradaki sorun bilgi sistemi ile ilgili bir konu değil. Üniversitelerde kütüphanelerin omuzladığı bu uygulamaları bırakın geliştirmeyi kurulumu için bile yetkin insan kaynağı bulmak çok zorken umarım Türkiye’de de ücretli olsa da destek verenler çoğalır ve açık erişimi geliştirmek için bahanelerin bir kısmı da ortadan kalkmış olur. İyi çalışmalar, sağlıklı günler dilerim.

comments user
mslmyurtseven

Hüseyin hocam değerli katkılarınızdan dolayı teşekkür ederim. Bahsettiğiniz konuların etraflıca düşünülmesi uzun vadede hepimizin kolayına gelecektir.

Saygılarımla,

comments user
Müslüm Yurtseven

Selma hocam değerli görüşleriniz için çok teşekkür ederim. Yazdıklarınıza katılıyorum. Ancak istatistik alırken bunun bir modül biçimde olması kanımca, herhangi bir filtreleme olmadan, daha yararlı olacağı kanısındayım. Bu modülleri ekledikten sonra sistemin işleyişi hakkında deneyimlerimi de sizlerle paylaşmak isterim.

Saygılarımla,

comments user
Hüseyin Murat Yücel

Müslüm Bey önemli bir konuyu dikkatimize sunmuş. Ülkemizde Kurumsal Akademik Arşiv sistemlerindeki istatistik sorunsallarına dikkat çekmek ve öneri sunmak konusunda kütüphaneciler olarak düşünmek durumundayız. Sorun sadece atıf dizinlerinin yer alan makalelerinin izlenmesi şekilde olursa her zaman istatistik ve atıf açısından eksik yanımız olacaktır. Bildiğiniz üzere atıflar aynı platformlarda yer alan yayınların referanslarının izlenmesi ile bulunmaktadır. Uluslararası dizilerde yer alan dergi sayıları sınırlıdır. Ülkemizde artan açık erişim dergilerinin sayısı hızla artmaktadır.DergiParkta yer alan dergilerimizin atıf sayılarını sadece Trdizinde gelen sonuçlar verilmektedir.Ancak platform üzerinde yer alan dergiler için atıf ölçümü bulunmamaktadır. Aynı durum kurum kurumsal arşivler içinde söz konusudur. Peki harmanlanan kurumsal arşivler için bir istatistik ve atıf ölçümünüde düşünmeliyiz. Bu arada önemli bir konuda ülkemizde üretilen akademik makalenin büyük bir kısmının DOI numarası bulunmaktadır. Türkiye genelinde geriye dönük başlatılacak makaleler için DOI alınması kampanyası atıfların izlemesi açısından büyük önem arz etmektedir.
Kurumsal arşivler Crosref ile yapılacak anlaşmalar ile tekrar veri girişi yapılmadan sisteme yüklenebilir ve atıflar takip edilebilir.
Ayrıca Kurumsal Arşivler için tezleri tekrar niye yükleriz. Arşivlerimiz bir birleri ile ne zaman konuşacak. Sürekli farklı platformlara veri gireceğiz.
Sağlıcakla kalınız.

comments user
Selma Aslan

Merhaba Müslüm Bey, elinize, emeğinize sağlık. Hiç kuşkusuz DSpace’in bazen beklentilerimize yanıt vermeyen yanları var. Ancak istatistiki veri almak için gelişmiş arama sonuçlarından yararlanılabilir ve istenen sonuçların elde edilmesi seçilen filtrelere bağlıdır. Filtre sayısının sınırlılığı da tabii sıkıntı yaratabiliyor. Örn. YÖK’ün beklentileri doğrultusunda önceden AB ve TÜBİTAK Destekli çalışmalar filtreleri de kullandığımızdan, şu anda WOS, Scopus, PubMed ile TR-Dizin filtrelerini ikişer ikişer dönüşümlü görünür kılıp veri alıyoruz. İki fon desteği filtresini kaldırıp dört indeks filtresini aktifleştirsek sizin yukarıda belirttiğiniz tüm korelasyonlar sanırım gerçekleştirilebilir. Örneğin bu linkte bizim arşivimizde hem PubMed, hem de TR-Dizin de indekslenmiş 6 yayın olduğunu görebiliyoruz : http://earsiv.etu.edu.tr/xmlui/discover?filtertype_1=pubmed&filter_relational_operator_1=contains&filter_1=PMID&filtertype_3=trdizin&filter_relational_operator_3=contains&filter_3=trdizin&submit_apply_filter=Apply